Hóa trị là một quá trình điều trị ung thư sử dụng các loại thuốc để ngăn sự phát triển của các tế bào ung thư, bằng cách tiêu diệt các tế bào hay ngăn các tế bào phân chia. Dinh dưỡng cho các bệnh nhân hóa trị có thể bị ảnh hưởng bởi sự chăm sóc răng miệng kém, mệt mỏi, đau đớn, sốt cũng như nhiều triệu chứng xảy ra trong và sau các điều trị hóa trị ung thư. Mục đích chính là làm thế nào để vượt qua các triệu chứng này và duy trì chế độ ăn uống đầy đủ sau hóa trị.

Những lời khuyên trong việc quản lý các triệu chứng để đạt được một chế độ ăn uống tốt sau hóa trị:

Mất cảm giác thèm ăn (Chứng chán ăn)

Những lời khuyên về chế độ ăn uống nên thử:

• Ăn 6 bữa nhỏ đều đặn trong ngày
• Lên kế hoạch trước – lên thực đơn ăn hàng ngày sớm
• Nhờ giúp đỡ trong việc chuẩn bị bữa ăn
• Ăn càng nhiều càng tốt – chọn các thực phẩm giàu protein và năng lượng
• Ăn bữa sáng chứa ít nhất 1/3 lượng năng lượng cần thiết
• Luôn có đồ ăn nhẹ bên mình
• Ăn thức ăn có mùi vị hấp dẫn
• Mùi thức ăn có thể được giảm thiểu bằng cách:
  • Nấu ngoài trời các món nướng
  • Dùng quạt hút mùi khi nấu ăn
  • Ăn thức ăn nguội thay vì ăn nóng
  • Đặt đồ ăn hộp hoặc đồ ăn giao tại nhà
• • Thử các món ăn mới vì sở thích có thể thay đổi hàng ngày

Nôn và buồn nôn

Thức ăn cần tránh:

• Đồ ăn cay, nóng
• Đồ ăn nhiều dầu mỡ, rán kỹ
• Đồ ăn ngọt, nhiều đường
• Các bữa ăn lớn và các món canh
• Đồ ăn có mùi mạnh
• Ăn uống quá nhanh
• Dùng đồ uống khi ăn
• Nằm xuống ngay sau khi ăn

Những lời khuyên về chế độ ăn nên thử:

• Ăn trước khi điều trị ung thư
• Ăn đồ ăn khô như bánh quy giòn, bánh mỳ nướng trong ngày
• Ăn đồ ăn nhẹ, dễ tiêu hóa hơn là ăn các bữa lớn
• Uống nước ít một trong ngày
• Ngồi hoặc nằm ngả lưng trong một giờ sau khi ăn
• Súc miệng trước và sau khi ăn
• Ngậm đá, bạc hà hoặc kẹo cứng để làm sạch miệng
• Sự phân tâm như ti vi, nghe nhạc hoặc đọc sách có thể có ích khi ăn

Tiêu chảy

Thức ăn cần tránh:

• Đồ ăn cay, nóng
• Đồ ăn nhiều chất xơ
• Đồ ăn béo, nhiều dầu mỡ hay các món rán
• Các món tráng miệng
• Các loại hạt, quả hạch hay hoa quả sấy khô

Những đồ uống cần tránh:

• Đồ uống quá nóng hoặc quá lạnh
• Đồ uống chứa cafêin (cà phê, trà, cola và sô cô la)
• Đồ uống chứa các sản phẩm từ sữa

Những lời khuyên về chế độ ăn nên thử:

• Dùng nước xuýt, canh, nước uống điện phân, chuối và hoa quả đóng hộp để giúp thay thế muối và kali bị mất do tiêu chảy
• Tránh các loại rau họ cải như bông cải xanh, xúp lơ và cải bắp
• Uống nhiều nước trong ngày, nước ở nhiệt độ phòng có thể dễ uống hơn
• Hạn chế các sản phẩm từ sữa cho đến khi khỏi hẳn
• Hạn chế các loại kẹo không đường có chứa sorbitol
• Uống 1 cốc nước sau mỗi lần đi ngoài

Táo bón

Táo bón là khi đi ngoài ít hơn 3 lần một tuần. Nó là bệnh rất phổ biến đối với các bệnh nhân ung thư và có thể do thiếu nước hoặc chất xơ trong ăn uống; thiếu hoạt động thể chất; các liệu pháp chống ung thư như hóa trị; và các loại thuốc uống.

Những lời khuyên về chế độ ăn nên thử:

• Tăng lượng chất xơ ví dụ như hoa quả, rau củ, và ngũ cốc
• Uống nhiều nước, ít nhất 8 đến 10 cốc
• Trong một số trường hợp, chế độ ăn ít chất xơ có thể phù hợp nếu uống thêm nhiều nước
• Thực hiện một số hoạt động thể chất nếu có thể
• Các điều trị chống táo bón

Chứng khô miệng

Chăm sóc miệng:

• Thử dung dịch rửa miệng: pha ½ đến 1 thìa muối hoặc soda vào một cốc nước. Thực hiện 4 đến 5 lần hàng ngày
• Tránh dùng nước rửa miệng thương mại có chứa chất cồn

Những lời khuyên về chế độ ăn nên thử:

• Ăn các đồ ăn mềm với nhiều nước sốt
• Nhai kẹo cao su để kích thích tuyến nước bọt
• Ăn các món tráng miệng đông lạnh hoặc đá viên
• Luôn đem nước theo mình để làm ướt miệng
• Tránh các đồ ăn và đồ uống chứa nhiều đường
• Sử dụng ống hút để uống

Loét miệng (Viêm miệng)

Loét miệng có thể trở thành nhiễm trùng và chảy máu, khiến cho việc ăn uống khó khăn. Bằng cách chọn một số đồ ăn nhất định và chăm sóc răng miệng tốt, bệnh nhân có thể ăn uống dễ dàng hơn.

Những lời khuyên về chế độ ăn nên thử:

• Ăn đồ ăn mềm, nghiền nhừ hoặc súp để giảm thiểu việc nhai
• Tránh các thức ăn làm từ cà chua và cam quít
• Tránh các đồ ăn thô, ráp và khô như bánh quy giòn, bánh mỳ nướng, rau sống, vân vân
• Tránh đồ ăn cay và mặn
• Cố gắng tăng cường calo và protein với các thực phẩm dinh dưỡng tăng cường

Thay đổi khẩu vị

Bệnh nhân trải qua hóa trị thường phàn nàn về sự thay đổi trong cảm giác và khẩu vị, đặc biệt là cảm giác đắng miệng. Việc chán một số đồ ăn có thể xảy ra.

Những lời khuyên về chế độ ăn nên thử:

• Súc miệng trước khi ăn
• Ăn các loại hoa quả như cam, quít, chanh, nho, trừ khi bị loét miệng
• Ăn các bữa nhỏ và đồ ăn nhẹ vài lần một ngày
• Ăn khi đói hơn là ăn vào các giờ quy định
• Sử dụng các dụng cụ nấu nướng bằng nhựa nếu đồ ăn có vị như kim loại
• Thịt thường có vị đắng, có thể thay thế bằng thịt gà, cá, trứng và pho mát
• Thử các thức ăn chay giàu protein như gluten, đậu phụ, đậu nành, vân vân
• Ăn thịt với nước sốt ngọt như nước sốt việt quất, nước thạch hay nước sốt táo

Lượng tế bào bạch cầu thấp

Bệnh nhân bị lượng tế bào bạch cầu thấp có nguy cơ cao bị nhiễm trùng. Các lời khuyên sau đây có thể giúp ngăn chặn nhiễm trùng khi lượng tế bào bạch cầu thấp:

• Luôn kiểm tra hạn sử dụng của đồ ăn trước khi mua và ăn chúng
• Rã đông thức ăn trong tủ lạnh, không rã đông ở nhiệt độ phòng
• Nấu thức ăn ngay sau khi rã đông
• Để vào tủ lạnh các đồ ăn thừa trong vòng 2 giờ sau khi nấu và ăn chúng trong vòng 24 giờ
• Giữ đồ ăn nóng thì luôn nóng, đồ ăn lạnh thì luôn lạnh
• Tránh hoa quả mốc hay bị hỏng
• Tránh đậu phụ đã bị mở được bán trong thùng không đóng kín
• Nấu kỹ tất cả thịt gia súc, gia cầm và cá. Tránh ăn trứng sống và cá sống
• Mua thức ăn được đóng gói từng bữa để tránh đồ ăn thừa
• Tránh các quán ăn tiệc đứng nếu đi ăn ở ngoài
• Tránh chỗ đông người và những người bị nhiễm trùng
• Giữ vệ sinh sạch sẽ

Hỗ trợ dinh dưỡng

Ăn qua đường miệng là tốt hơn cả và nên thực hiện bất cứ khi nào có thể, nhưng một số bệnh nhân không thể ăn hay ăn đủ lượng thức ăn cần thiết qua đường miệng do các triệu chứng từ bệnh ung thư và điều trị ung thư. Điều này bao gồm các bệnh nhân bị ung thư đầu, cổ, vòm họng hay ung thư dạ dày. Bệnh nhân có thể được cho ăn bằng cách truyền dinh dưỡng trực tiếp vào ruột (ăn qua đường ống). Sữa công thức đầy đủ dinh dưỡng sẽ được đưa vào, lượng sữa công thức phụ thuộc vào nhu cầu của bệnh nhân và phương pháp ăn.

Hãy liên hệ với một chuyên gia dinh dưỡng nếu triệu chứng tồn tại dai dẳng và bạn không thể ăn được thức ăn và đồ uống bình thường hoặc bạn cần sự hỗ trợ về dinh dưỡng.